Divan Edebiyatı (13.yy-19.yy) Nedir?

Divan Edebiyatı (13.yy-19.yy)

 

Türklerin islamı kabul etmesi ile 11.yüzyılda başlayan ve Arap İran kültürü, dili ve edebiyatı etkisinde gelişen 19.yy’a kadar süren edebiyat anlayışına verilen genel ada divan edebiyatı dönemi denilmektedir. Bu edebiyatın diğer adları Klasik edebiyat ve yüksek zümre edebiyatıdır.

 

Divan Edebiyatının Genel Özellikleri

 

Genellikle nazım birimi beyittir ve cümle beyitlerle tamamlanmaktadır.

Nazım ölçüsü aruz veznidir.

Bütün güzelliği önemli değildir bunun yerine parça güzelliği önemlidir. Yani beyit güzelliği ön plandadır.

Genellikle şiirlerde zengin ve tam uyak tercih edilmiştir.

Şiirler belirli nazım biçimleri ile yazılmaktadır ve bu şiirler bu nazım biçimleri ile isimlendirilmektedir.

Düşünceler ve duygular mazmun (kalıplaşmış sözlerle) ifade edilmektedir.

Anlatış biçimleri konudan daha önemli ve ön plandadır.

Soyut bir edebiyat türüdür.

Divan edebiyatı şairleri genellikle medrese eğitimi almış aydın zümre kişilerdir. Bu nedenle divan edebiyatına yüksek zümre edebiyatı adı da verilmektedir.

Divan edebiyatında “sanat sanat içindir” anlayışı mevcuttur.

Ulusal bir edebiyat değildir daha çok dinin etkisinde gelişen bir edebiyat türüdür. Divan edebiyatı arapça ve Farsçadan oldukça etkilenmiştir.

Şiirde genellikle içki, şarap, aşk, sevgili, kadercilik, din gibi konular çokça işlenmiştir.

Nazım ön planda iken nesir çok fazla yazılmamıştır.

Arapça farsça tamlama ve sözcüklere çokça yer verilmiştir.

16. yüzyıl  ve 17. Yüzyıl divan edebiyatının en olgun zamanlarıdır.

 

Divan edebiyatı Nazım biçimleri beyitle kurulanlar ve bentlerle kurulanlar olarak ikiye ayrılmaktadır.

Beyitle kurulanlar şu şekildedir:

Gazel, kaside, mesnevi, kıta, müstezat.

Bentle kurulanlar şu şekildedir:

Rubai, murabba, tuyuğ, şarkı, terkibi bent, tercii bent,beşliler, altılılar, yedililer, sekizliler, dokuzlular, onlular.

 

Divan edebiyatı nazım türleri şu şekildedir:

Tevhit, hicviye, münacaat, fahriye, nat, mersiye, medhiye.

 

Nesir Nedir?

Nesir düz yazının diğer adıdır. Divan edebiyatı, şiire ağırlık veren bir dönemdir. Düz yazı bu dönemde genellikle bilimsel konularda, tarihlerde, sanatsal kimi metinlerde, gezi eserlerinde kullanılmıştır. Divan edebiyatında düz yazılar genellikle yazılış amacı  ve dil tutumu olarak incelenmiştir ve üçe ayrılmıştır.

Bunlar:

Sade Nesir

Orta Nesir

Süslü Nesir

 

Sade Nesir nedir?

Halkın da anlayabileceği, arapça ve farsadan gelen tamlama ve sözcüklerin çok az veya hiç kullanılmadığı nesirlere sade nesir adı verilmektedir. Sade esere örnek, mercimek ahmet’in kabusnamesi ve evliya çelebinin seyahatnamesi verilebilir.

 

Orta Nesir Nedir?

Sanat yapma amacı ile yazılmayan bu gaye ile yazılmamasına rağmen anlaşılması zor olan divan edebiyatı nesirine orta nesir adı verilmektedir. Naima Tarihi orta nesire örnek bir eserdir.

 

Süslü Nesir Nedir?

Sanat yapmak amacıyla yazılan bolca Arapça ve farsça tamlama ve sözcükler bulunduran divan edebiyatı nesir türüne süslü nesir adı verilmektedir. Veysi ve nergisi, sinanpaşanın taarruznamesi bu türe örnek eserlerdir.

 

Divan Edebiyatı Nesir (Düzyazı) Eserleri

Tezkire

Ünlü kişilerin hayatını anlatan düz yazı eserlere tezkire adı verilmektedir.

Siyer

Hazreti Muhammed’in hayatını anlatan düz yazı eserlere siyer adı verilmektedir.

Velayetname

Önemli tasavvuf büyüklerinin hayatını anlatan düz yazı eserlere velayetname adı verilmektedir.

Saltukname

Dini kahramanlık motifleri ve hikayeleri içeren düz yazı eserlere saltukname adı verilmektedir.

Vakayiname

Olayarın günü gününe yazıldığı tarihi düz yazı eserlere vakayiname adı verilmektedir.

Gazavatname

Dini yayma amacı ile yapılan savaşları anlatan düz yazı eserlere gazavatname adı verilmektedir.

Sefaretname

Elçilerin görev yaptıkları yerleri anlattıkları düz yazı eserlere sefaretname adı verilmektedir.

Seyahatname

Gezi yazılarını içeren düz yazı eserlere seyahatname adı verilmektedir.

Menkıbe

Din büyüklerinin ve tasavvuf büyüklerinin kerametlerini anlatan düz yazı eserlere menkıbe adı verilmektedir.

Fütüvvetname

Ahilerin uyması gereken kuralları anlatan düz yazı eserlere fütüvvetname adı verilmektedir.

Siyasetname

Yöneticilik nasıl olur yöneticilik sanatı nedir gibi konuları içeren düz yazı eserlere siyasetname adı verilmektedir.

Münşeat

Mektuplar ve bunun gibi benzerlerin derlendiği düz yazı eserlere münşeat adı verilmektedir.