Yanlış Bilinen Atasözleri Ve Deyimler Nelerdir?

 

Atasözleri, eski zamanlardan günümüze miras kalan, özlü ve kısa bir şekilde öğüt ve ders almamızı sağlayan, toplum tarafından kanıksanmış ve kabul görmüş kalıp sözlerdir. Diğer isimleri irsal-i mesel, sav, darb-ı mesel olarak bilinen atasözleri Türk kültürünün yapısını, kültürünü, düşüncelerini ve duygularını yansıtmaktadır.  Deyimler ise gerçek anlamları dışında kullanılan kalıplaşmış cümleler ya da kelime topluluğuna denilmektedir.

Gün içerisinde bazen anlatmak istediklerimizi tam anlamıyla ifade etmek için atasözleri ve deyimlerden faydalanırız. Atasözleri ve deyimler sayesinde bu ifade etmek istediklerimizi uzun paragraflar kurarak ifade etmek yerine, kısa ve öz bir şekilde ifade edebiliyoruz.  Bu makalede yanlış bilinen deyim veya atasözlerini paylaşmak istedim. Doğru sandığımız yanlış deyimler ve atasözlerinin aslına haydi hep birlikte göz atalım:

Daldız mı Baldız mı tatlı olan?

Meşhur “baldız baldan tatlıdır” atasözündeki baldız kelimesinin  aslı esasen “daldız”dır. Daldızın anlamına bakıldığında balın içerisinden balı almak için kullanılan demirden kepçeye verilen isimdir.  Yani bal kepçesi baldan bile tatlıdır anlamında kullanılmaktadır.

Uyuyan su mudur yoksa sü mü?

Su uyur, düşman uyumaz diye bildiğimiz atasözündeki su aslında bildiğimiz içilen su değil sü yani asker anlamındadir. Yani asker bile uyur ama düşman uyumaz anlamındadır.

Eşek hoşaftan mı anlamıyor yoksa hoş laftan mı?

Eşeğin anlamadığı şey nedir? Bu atasözünde hoşaf olarak bildiğimiz kelimenin doğrusu aslında hoş laftır. Yani eşek hoşaftan değil hoş laftan anlamıyor, anlayacağınız.

Fukaranın düşkünü mü beyaz giyer , zürefanın düşkünü mü?

Kışın beyaz giymek en tehlikeli şeylerden biridir kirlenmemesi olanaksız. Fukaranın beyaz giymesi zürefanın beyaz giymesinden daha mantıklı gelse de işin aslında beyaz giyen kişi zürefadır. Tabii ki bu zürefa hayvan anlamında değil, zarif kelimesinden gelen zürefadır. Yani beyaz giyen kişi aslında zarif kişidir.

Kısa keselim aydın havası mı olsun, aydın abası mı?

Günümüzde kısa kes de aydın havası olsun diye kullandığımız cümlesindeki hava kelimesinin esas anlamı, hava değil abadır. Aba, yöreye ait kısa kesimli bir yöresel kıyafettir.

Ana gibi yar mı olmaz yoksa ane gibi mi?

Ane kelimesi “ana gibi yar olmaz, Bağdat gibi diyar olmaz” sözündeki “ana” yerine gelmelidir. Çünkü Ane kelimesi aslında anne anlamında değil, Bağdat yakınlarında bulunan bir uçurumun adı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Su küçüğün, söz büyüğün? Su ve söz ne alaka diyebilirsiniz.

Evet cidden de alakasız. Çünkü sus küçüğün söz büyüğündür aslında. Susmak küçüklere düşer, konuşmak büyüklere. Bunun günümüzde şu şekilde kullanılanı da yok değil, su küçüğün, sofra büyüğün. Suyu önce küçükler içmeli, sofraya önce büyükler başlamalı anlamında.

Diğer sözlere de kısa bir göz atmak gerekirse, güzele bakmak değildir sevap olan güzel bakmaktır. Göz var nizam var atasözündeki nizam yerine izan kullanmak doğrudur. Duştan çıkana sıhhatler olsun denilir, saatler olsun demek son derecede yanlıştır. İnce eleyip sık dokumak yerine ince eğirip sık dokumak demek daha doğrudur. Ateş olsa cürmü değil cirmi kadar yer yakar denilmektedir. Cirmi kelimesi hacim kelimesi ile eşdeğerdir. Elinin kürü yerine kullanılması gereken kelime ölünün kûrü dir. Ölünün mezarı anlamına gelmektedir.  Sıfırı tüketmek kelimesinin anlamı ise zafiri (soluğu) tüketmektir. Azimle sıçan betonu deler anlamındaki azimle kelimesi azimli olmalı.  Yani azimli sıçan, fare türü olandır. Son olarakta ziyaretin kısası değil karşılıklı olanı anlamında kısas-ı olarak kullanılmalıdır.

Sizin de yanlış kullanıldığından emin olduğunuz atasözü ve deyimler varsa yorumlar kısmında belirtebilirsiniz.