Nesimi Kimdir?

14.yyda Azeri Türkçesi ile şiirler yazan Nesimi’nin hayatı hakkında pek çok çelişkili rivayetler bulunmaktadır. Soyunun peygamber soyuna dayandığı rivayet edilen Nesiminin asıl adının İmadeddün yada Nesimüddin olduğu iddia edilmektedir. Şamahı, Şiraz, Bağdat ve Diyarbakır yakınlarında bulunan Nesim köyünde doğduğu, Irak, Diyarbakır Ve Tebrizde yaşadığı söylenmektedir. I.Murad zamanında Anadoluya geldiği rivayet edilen Nesimi iyi bir eğitim görmüştür. Türkmen olduğu düşünülen Nesimi, şeyh Şiblinin dervişlerinden biridir. İranda Hurufiliğin önderi olan Fazlullah-ı Hurufiye intisap eden Nesimi, daha sonra Hacı Bayram Veliye intisap etmek istemiş fakat Halep’te öldürülmüştür.

Nesimi sözlerini çekinmeden söyleyen çoşkun bir propaganda şairi olarak karşımıza çıkmaktadır. Derisi yüzülerek öldürülen Nesimi’nin acıklı durumu edebiyat dünyasında geniş bir yer tutmuştur. Şiirlerinde 4 halifeden yalnızca Hz. Ali’ye yer vermesi ve ehlibeyte olan sevgisi nedeni ile Alevi-Bektaşiler tarafından onu kendinden saymışlardır. Nesimi Alevi olan şairler tarafından Şah-ı Şehid olarak anılmaktadır.

Nesiminin Hurifilikten döndüğü ve tevbe ettiği bazı kaynaklarda yer almaktadır. Hakkında pek çok rivayetin olması sebebi ile pek çok yerde mezarının bulunduğu söylenmektedir. Fakat şairin halepte öldürülmüş olması daha muhtemeldir.

14.yy ikinci yarısında yetişen nesimi, mazmunları başarı ile kullanması nedeni ile Türk edebiyatında kurucu şairler arasında bulunmaktadır. Önceleri Hüseyni mahlasını kullanan Nesimi, Fazlullah’a baplandıktan sonra Nesimi mahlasını kullanmaya başlamıştır. İlahi aşkı kendince anlatan nesimi kimilerine göre zındık kimilerine göre nükteler söyleyen gönül adamı olarak adlandırılmıştır. 

Zahiri ve Batıni bilimleri bilen Nesimi, Arapça, Farsça, Türkçeyi son derece iyi bilmektedir. Hayatını iki döneme ayırmak bu noktada doğru olacaktır. İlk döneminde Hakkı arayan ve Mevlanadan etkilenen bir Nesimi karşımıza çıkmaktadır. İkinci devir ise Fazlullah ile tanışmasıdır. Kuranı çözdüğüne inanılan Fazlullahın yanında yer alıp çoşkun şiirler söylemiştir. Aruzu ve iktibası iyi kullanan Nesimi, başta Erzurumlu Hakkı olmak üzere bir çok kişiye tesir etmiştir. Hallac Mansura şiirlerinde büyük bir yer veren Nesimi, samimi ve Türkçenin sırlarına vakıf bir şairdir. Şiirlerinde musammata yer veren şair akis edebiyatına ilk yer veren şairdir. Ali Şir Nevai tüm şairlerin üstünü olarak Nesimiyi görmektedir. Nesiminin Türkçe ve Farsça divanı ve Mukaddimetül Hakayık adında eseri vardır.