Mozart Dinlemek Daha Zeki Yapar mı? Mozart Etkisi Nedir?

Klasik müziğin - özellikle Mozart'ın - sizi daha akıllı hale getirdiği fikri, çok fazla ilgi topladı ve yaygın olarak yerleşik bir gerçek olduğuna inanılıyor. Mozart'ın müziğini dinlemek ve akıllanmak kulağa oldukça zekice geliyor . Çünkü Mozart’ın müzikleri karmaşık gelse de kendisi yetenekli, hassas. Mozart'ı tam konsantrasyonla oturup dinlemek bir tür "beyin zorlaması" nın gerçekleştiğini ve bunun sizi daha zeki yaptığını düşünmek doğal  bir aşama olarak görünüyor. Mozart'ın şaşırtıcı uyumu ve karmaşıklığına odaklanmaya yanıt olarak beyin aktivitemizin daha iyi koordine edildiğini veya senkronize edildiğini hayal edebiliriz. Bu çekici bir fikir, ancak bu makale sizi klasik müzik veya Mozart dinlemenin sizi daha zeki yaptığının doğru olmadığına ikna etmelidir.

 

MEKANSAL ZEKA VE 'MOZART ETKİSİ': MOZART DİNLEMEK SİZİ DAHA AKILLI YAPAR MI?

'Mozart etkisi' için bilimsel kanıt

Francis Rauscher ve meslektaşları , 1993 yılında prestijli bilim dergisi Nature'da , insanların IQ üzerindeki 'Mozart etkisini' desteklemek için o zamandan beri alıntı yaptıkları bir çalışma yayınladılar . Katılımcıların rastgele üç gruba ayrıldığı bir deney gerçekleştirdiler: bir grup 10 dakika sessizce oturdu, bir grup 10 dakika gevşeme kaseti dinledi ve son grup 10 dakika Mozart dinledi. 10 dakika dolduktan sonra, üç gruba da üç set standart uzaysal zeka görevi verildi. Mozart grubunun ortalama IQ'sunun, diğer iki grubun ortalama IQ puanının 8-9 puan üzerinde olduğunu buldular. Ayrıca IQ etkisinin sadece kısa ömürlü olduğunu - yaklaşık 10-15 dakika sürdüğünü buldular.

Halkın hayal gücü

Bu çalışmaya dayanarak 'Mozart etkisi' fikri (Basının dediği gibi) halkın hayal gücünü çabucak büyüledi. Çalışmada kullanılan Mozart kaydı, ABD'nin Boston bölgesinde hızla tükendi. Georgia Valisi Zell Miller, bu çalışmanın bulguları karşısında o kadar büyülendi ki, yasama meclisinin eyaletteki her yeni anneye ücretsiz bir klasik müzik CD'si veya kaset vermek için 105.000 dolar tahsis etmesini istedi. Tennessee benzer bir yasa tasarısı ile takip etti ve Florida'daki kreşlerin artık klasik müzik çalması gerekiyor. Söylemeye gerek yok, ticari fırsatlar hızla kullanıldı. İşadamı Don Campbell, 'The Mozart Effect' markasını aldı ve bu başlığa göre bir kitap yayınladı, sahte bilimi ve yanlış iddiaları ile birçok insanı rahatsız etti.

Ancak iyi bilim, tek tek çalışmalara dayanmaz. Başlangıçta halkın hayal gücünü yakalayan ve basında çok fazla yer alan, ancak daha sonra geçersiz veya nispeten önemsiz olduğu kanıtlanan birçok bilimsel araştırma örneği vardır. Ancak bilimsel toplulukta bir makalenin önemi ortadan kalkarken, medyada ve halkın hayal gücünde yaşamaya devam edebilir -  'Mozart etkisi' yerinde bir örnektir - umarım aşağıdaki hususları değerlendirdikten sonra ikna olursunuz.

 

'Mozart etkisinin' güvenilmezliği

'Mozart etkisi' tutarlı değil - bazı araştırmacılar bunu tutarlı buldu, bazıları tutarlı bulamadı. İyi bilimin ayırt edici özelliklerinden biri, bir keşfin diğer laboratuarlar tarafından başka zamanlarda tekrarlanabilmesidir. Aksi takdirde, keşfedilen sözde 'etkinin' tesadüfen veya bilim adamlarının farkında olmadığı belirli bir laboratuvardaki istenmeyen etkilerden kaynaklandığı iddia edilebilir. Bilimin sağlam sonuçlar çıkarmak için tekrarlara ihtiyacı var. 'Mozart etkisi' bu standarda ulaşmıyor. O ana kadar yayınlanan tüm 'Mozart etkisi' çalışmalarının 1999 yılında yaptığı bir gözden geçirme çalışmasında Christopher Chabris, etkinin önemli olmadığı sonucuna varmıştır.

 

Mozart dinlemenin bir etkisi bulunduğunda, bu genel bir zeka etkisi değildir

Mozart'ın bilişsel performans üzerinde bir etkisinin bulunduğu bu bireysel çalışmalarda, yalnızca çok özel bir uzaysal görev türünde bulunur ve bu hiçbir şekilde genel zeka testi olarak kabul edilemez. Orijinal çalışmaya daha yakından bakıldığında, katılımcıların yalnızca birinde daha iyi performans gösterdiği ortaya çıkar.Bir kağıt parçasını katlamayı ve kesmeyi görselleştirmeniz gereken üç uzamsal IQ görevinden. Bu size iyi bir zeka testi gibi geliyor mu? Mozart dinlemenin, genel zekanın en geçerli uzamsal temelli ölçülerinden biri olan Raven'ın Gelişmiş Aşamalı Matrisleri üzerinde hiçbir etkisi olmadığı görülmüştür. Bu, uzamsal zekayı geliştirdiği gösterilen diğer eğitim yöntemleriyle çelişir. Başka bir gerçek, 'Mozart etkisinin' genel zeka ile hiçbir ilgisi olmadığını öne sürüyor. Çalışma belleğinin, genel zeka ile yakından ilişkili bir bilişsel bellek sistemi olduğu bilinmektedir. Daha yüksek zekaya sahip bireyler daha fazla çalışan hafıza kapasitesine sahiptir. Mozart dinlemenin çalışan bellek performansı üzerinde hiçbir etkisi olmadığı görülmüştür. Dolayısıyla, Mozart dinlemenin çok özel bir uzaysal görev türünde performansı artırabileceği sonucuna varabiliriz - ve bu şüphelidir çünkü etki güvenilir değildir - zeka testlerinin çoğunda veya üzerinde hiçbir etkisi olmadığı görülmüştür. Zekayı ölçmek için en geçerli olan uzamsal testler. Bu nedenle Mozart etkisini (eğer varsa) üzerinde bir etki olarak anlamak yanıltıcıdır. 

 

Etki, muhtemelen bilişteki değişikliklerden değil, uyarılma veya ruh halinden kaynaklanmaktadır.

Ruh halindeki farklılıkların bazı muhakeme görevlerinde performans üzerinde bir etkisi olduğu gösterilmiştir. Mozart dinlemek genellikle insanları olumlu bir havaya sokar ve bu ruh hali, kağıt katlama mekansal görevinde daha iyi performansı açıklayabilir. Bu iddiayı desteklemek için, bir çalışma, katılımcılar bir Steven King hikayesini dinlediklerinde, hikayeyi Mozart'a tercih etselerdi, mekansal görev performansı üzerinde tamamen aynı etkiyi elde ettiğinizi gösterdi. Bu çalışmanın yazarları şu sonuca varmıştır:

 

… Mozart tarafından bestelenen müziği dinlemek, sonradan sunulan uzamsal-zamansal görevde gelişmiş bir performansa katkıda bulunsa da, araştırmamız, gelişmenin katılımcıları eşit derecede memnun eden diğer ilgi çekici uyaranlarla gözlemlenenden farklı olduğuna dair hiçbir kanıt sunmamaktadır. (Nantais ve Schellenberg 1999)

 

Yazarların kendi çalışmaları hakkındaki görüşleri

'Mozart etkisi' üzerine yapılan orijinal Doğa araştırmasının baş yazarı Frances Rauscher, popüler basında aşırı tepkiyi defalarca kınadı. Bir röportajda, “Olanlardan dehşete düştüm ve çok şaşırdım” dedi. “Müziğin üniversite öğrencileri üzerinde kısa vadeli bir etkisi varsa, daha zeki çocuklar üreteceğini düşünmek çok büyük bir adım. Çalışma sonuçlarını yayınladığımızda kimsenin umursayacağını düşünmemiştik. Her şey gerçekten kontrolden çıktı. " "Dikkat etmemiz gereken şeylerden biri, hiç veriye sahip olmadığımız sonucuna varmak ... Bence 'Mozart seni daha akıllı yapıyor' meselesi oldukça büyük bir sıçrama."

 

Sonuç olarak, 'Mozart'ın sizi akıllı kıldığı' iddiasına kuşkuyla yaklaşmak için çok iyi birkaç nedeni gözden geçirdik. Etkisi güvenilir değil. Bulunduğunda, yalnızca 10-15 dakika sürer ve genel zekanın çok daha iyi ölçüleri olan diğer görevlerle değil, belirli bir uzaysal görevle sınırlıdır. Ve büyük olasılıkla bu etki, bilişteki değişikliklerden değil, ruh halindeki değişikliklerden kaynaklanıyor. Tüm heyecana neden olan orijinal çalışmanın yazarları, sonuçlarının nasıl yorumlandığından dehşete kapılıyor. Bütün bu bilerek sonra biz güvenle yok Mozart o dinleme sonucuna varamayız değil 'daha akıllı olun. Sizi daha iyi bir ruh haline sokabilir ve size herhangi bir zarar vermez, ancak sizi daha zeki yapmaz.