Kadını Ötekileştiren Cinsiyetçi 22 Atasözü ve Deyim

Biliyorsunuz ki, Türklerin eski zamanlarına bakıldığında kadınlar el üstünde tutulurken toplumun Araplaşması ile birlikte kadının yeri toplumda ne yazık ki arka plana atılmaya başlanmış, dışlanmış ve ötekileştirilmiştir. Hâlbuki Türkler her zaman kadına değer veren, kadını el üstünde tutan bir millet olarak “eşine” hatun kelimesini layık gören bir milletti. Nereden nereye dediğimiz günlerde kadını ötekileştiren, arka plana atan toplumumuzun cinsiyetçi 22 atasözü ve deyimlerini sizler için derlemek istedim. İşte kadını ötekileştiren 22 atasözü ve deyim:

 

1.    Kız çocuğu ya er koynunda, ya yer koynunda.

Erkek çocukları el üstünde tutulurken kız çocuklarını evde yiyici olarak gören bir toplum olduğunun ispati bir atasözü. Çünkü bahsi geçen atasözüne göre kızlar ya erkeklerin koynunda olmalı ya da sürekli ailesinin koynunda yiyip bitirici bir asalak.

2.     Kız evde olsa da elden sayılır.

Yine yukarıdaki atasözü gibi kız çocuğunun doğduğu aileye ait olmadığını anlatan bir atasözü daha. Neymiş, kız çocukları aynı evin içinde de olsa elden sayılırmış. Neden? Tercihi evlenmek olabilir fakat hiçbir kız çocuğu bir erkek çocuğundan farklı olamaz. O da evlat diğeri de.

3.    Ana gezer, kız gezer, bu çeyizi kim düzer.

Toplumumuzda kızlar oturup evde çeyiz yapmak zorunda olan ve koca beklemek en asli görevi olan kişilerdir. Kız çocuklarının en büyük mesleği evde oturup çeyiz düzmek olmalı. Hatta son zamanlarda çıkan gelin kaynana programlarında çeyiz yarıştıranları da gördü bu gözler. Kız çocuklarının okuması, meslek edinmesi gibi bir durum söz konusu olamaz. Hâlbuki bu ülkede mesleklerini ne kadar güzel icra eden kadınlar var.

4.    Oğlan babadan öğrenir sofra dizmeyi, kız anadan öğrenir sokak gezmeyi.

Yine erkekleri övüp kadınları yeren bir atasözümüz daha. Erkek sofraya ekmek getirmesi ile övülürken kadınların sadece sokak gezmekten başka bir şey bilmediğini vurgulayan bir söz... Unutulmamalı ki bir kadın dünyayı değiştirebilir.

5.    Al atın iyisini yiyeceği bir yem, al avradın iyisini giyeceği bir don.

Bu söz beni o kadar sinirlendiriyor ki, kadınların sadece eşlerine bir don giymekten ibaret olduğunu, o donu da erkek almak zorundaymış gibi kadının aciz olduğunu vurgulayan bir söz. Ne acı ki, kadınlarımız bu sözlerle küçümsenmektedir.

6.    Kızı (kendi) gönlüne bırakırsan ya davulcuya kaçar (varır) ya zurnacıya.

Kadınların asla sevdiği kişiye kendi iradesi ile verilmemesi, kadının bir mal gibi alınıp satılması gerektiğini söyleyen bu söz toplumun derin bir yarasıdır.

7.    Elinin hamuruyla erkek işine karışma.

Kadınlar ve erkeklerin fiziksel güç olarak eşit olamayacağının farkındayız evet, ama kadınların tek görevi hamurdan ekmek yapmak değildir. Nice kadınlar var ki, evde hamurunu açarken, çocuklarını büyütüp aynı zamanda kariyer yapabilen. Peki buna ne diyeceksiniz?

8.    Kadının sırtından sıpayı karnından sopayı eksik etmeyeceksin.

Kadınlar üretim fabrikası değildir. Ya da fiziksel gücünüzü deneyebileceğiniz bir kum torbası.

9.    Çirkin karı ev toplar, güzel karı düğün gezer.

Kadınları ayrıştıran bir söz. Güzel kadınların düğün düğün gezmeye güzel şeyler yaşamaya layık olduğu söylerken, çirkin kadınların görevinin ev toplamak olduğunu söyleyen bir söz. Ya da kadının çirkinin evine sadakatli olduğunu güzel kadının da gözünün dışarda olduğunu kasteden bir söz. İki türlüsü de kadınları ayrıştıran ve cinsiyetçi bir söz ne yazık ki.

10.  Dam damlamasından, karı vızırtısından durulmaz.

Kadınların sürekli birer arı gibi her söylediklerinin bir vızıltı olarak gören bir toplumun sözü… Kadınların sesinin susturulmaya, dinlenmeye ve kayda değer olmadığını hatırlatmaya çalışıyor, ne acı!

11.  Eksik eteksin sen!

Kadınlar eksik etekte giyebilir, çarşafta! Gece de gezebilir, erkek arkadaşı da olabilir. Bu ona konuşmama, gezmeme, susma baskısı yapabileceğiniz anlamına gelmez ki! Bu onlara şiddet uygulamanızı gerektirmez ki!

12.  Karı gibi konuşma!

Bir erkeğin bir erkeğe güya hakareti olan bu söz, erkeklere karı gibi konuşma, karı gibi ağlama gibi sözlerle kadınların ne kadar aciz olduğunu anlatmaya çalışır.

13.  Saçı uzun aklı kısa.

Saçının uzunluğu ile aklının kısalığının ters orantısı ile bilimsel bir açıklama yapmaya çalışmış bu söz söylendiği zaman aslında toplumumuzda ne kadar donanımlı kadınlar olabileceğinden korkulduğunu anlatan en iyi sözlerden biridir bence.

14.  Keseye kadın eli girerse bereket gider.

Kadının eli nereye değerse orası güzelleşir, bereketleşir ah bir bilseniz…

15.  Kadının şerri, şeytanın şerrine eştir.

Bu sözü şöyle değiştirmek daha doğru olacaktır. Kadın erkek farketmeksizin insanın şerri, şeytanın şerrine eşittir. Çünkü hiçbir hayvan doğayı kirletmez, eşlerine şiddet uygulamaz, laboratuvar ortamında bir virüs üretip dünyaya hastalık yaymaz, para kazanma hırsı için pis düşünceler barındırmaz.

16.  Kadının hükmettiği evde mutluluk olmaz.

Kadının aile içerisinde söz hakkı olmaması gerektiğini savunan bu söz ile aile içinde kadına söz hakkı verilmemesi gerektiği vurgulanmıştır. Halbuki eşine evde söz hakkı veren ve fikrini alan beyler evliliklerinde daha huzurlu ve mutludur.

17.  Kadının şamdanı altın olsa mumunu dikecek erkektir.

Kadının erkeğe muhtaç olması gerektiğini vurgulayan bu sözde kadın erkeğe her zaman muhtaçtır anlayışı mevcut.

18.  Ağustostan sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez.

Kadın her zaman kocasından önce kalkmalı, ona hizmet etmeli vs. vs. Ama hayat müşterektir. Bunun farkında olan erkekler de ne güzeldir.

19.  İyi ipek kendini kırdırmaz, iyi kadın kendini dövdürmez.

Kadına şiddet uygulanmasının kadının kendi yaptıkları ile alakalı olduğunu iyi kadının kendini dövdürmeyeceğini, kötü isen dayağı hak ettiğini söyleyen bir söz. Hâlbuki hiçbir şiddet için haklı bir gerekçe yoktur.

20.  Çocuksuz kadın, meyvesiz ağaca benzer.

Çocuğu olmayan kadının toplumda hiçbir değeri yoktur. Toplumda değeriniz olması için bol bol doğum yapmalısınız. Gerçi kısa bir hatırlatma toplum bir süre sonra çocuğunuz olduğu için bile size saygı göstermeyecektir.

21.  Dişi köpek kuyruk sallamazsa, erkek köpek yanaşmaz.

Erkeği yoldan çıkaran kadın, her zaman kötü olan, her zaman kuyruk sallayan kadın… Erkeklerin hiçbir zaman suçu, hatası olamaz! Hep suçlu, hep parmakla işaret edilen kadın!

22.  Kocanın vurduğu yerde gül biter…

Evlilik müessesi size bu toplumda aile olduktan sonra karınıza vurma hakkı tanımaz. Medeni kanun sizin iyilikte ve kötülükte, hastalıkta ve sıhhatte onu her zaman seveceğinize dair söz vermenizi bekler dövmenizi değil.

 

Ne yazık ki, toplum zihniyeti değişmediği takdirde bu sözlerde değişmeyecek. Özgecan Aslanlar, Aleyna Çakır’lar, Şule Çet’letin yaşadıkları değişmeyecek. Bu makalede toplumuzun değişmeyen yarası cinsiyetçi 22 söze yer vermek istedim. Aslında basit bir şekilde günümüzde kullandığımız bu sözler toplumumuzun kanayan yaralarıdır ve söylemek istedikleri anlamlar bizi kanatmaktadır. Bu nedenle “ya hayır söyleyelim ya susalım.” Kadına Yönelik olan Nefreti, Şiddeti, Ayrımcılığı durduralım!